Besin zehirlenmesi
Yiyecek ve içeceklerin saklanmasi, hazirlanma ve sunulma asamalarinda uygun saglik kosullarinin olmamasi, besin zehirlenmelerinin önemli bir sorun haline gelmesine yol açiyor. Süt ve süt ürünleri, kremali yiyecekler, tavuk mamülleri, mayonezli, yumurtali yiyecekler, pisirilip uygun kosullarda saklanmayan etler, deniz ürünleri, bozulma riski en yüksek gidalar arasinda yer aliyor.
Akdeniz diyetinin vazgeçilmez unsurlari olan meyve ve sebze agirlikli beslenmenin en saglikli beslenme biçimi oldugunda uzmanlar birlesiyorlar. Fakat Türkiye'de sebze ve meyve açisindan bolluk ve çesitlilige ragmen besinlerin saklanmasi, pisirilmesi de büyük önem tasiyor.
Besinlerin hazirlanmasi sirasinda temizlik kurallarina gereken özenin gösterilmemesi, besin zehirlenmelerine yol açabiliyor. Besin zehirlenmeleri kontamine yiyecek ve içeceklerle olusuyor. Besinler ve içecekler infeksiyona yol açan mikroorganizmalarla veya toksit maddelerle bulastiklarinda zehirlenmeye neden oluyorlar. Bunlarin yanisira nadiren yenilmemesi gereken bir bitki veya hayvanin yenmesi de besin zehirlenmesi tablosunu ortaya çikarabiliyor.
Besin zehirlenmeleri az gelismis ülkelerde daha sik gözleniyor. Bunda yetersiz çevre kosullari, toplumun düsük egitim düzeyi de önemli rol oynuyor. Iç Hastaliklari Uzmani Dr. Sadiye Yücel Kutbay (
), "Gelismis ülkelerde de besin zehirlenmesi görülüyor. Bunda ise artan yasli nüfus, bagisikligi baskilanmis hasta sayisindaki yükselis, çok büyük ölçeklere varan besi hayvanciligi ve tavukçuluk nedeniyle potansiyel rezervuarlarin artmasi etkili oluyor. Ev disinda daha çok yemek yenmesi de zehirlenmelere neden olan faktörler arasinda yer aliyor" diye konusuyor.
Yiyecek ve içeceklerin saklanmasi, hazirlanmasi ve sunulmasi asamalarinda uygun saglik kosullarinin olmamasinin besin zehirlenmelerinin önemli bir sorun haline gelmesine yol açtigina isaret eden Dr. Sadiye Yücel Kutbay, sözlerini söyle sürdürüyor:"Kisisel hijyene dikkat edilmemesi, sularin kirli olmasi, lagim sularinin uygun sekilde izolasyonunun yapilmamasi, dezenfeksiyonun yetersiz olmasi, tasiyicilarin tedavi edilmemesi, besin zehirlenmelerine neden oluyor. Besin zehirlenmelerinin belirtileri tabloya yol açan bakterinin özelligine göre degisiyor. Ancak pek çogunda, bulanti, kusma, ates, karin agrisi, kanli-mukuslu olabilen ishal, özellikle kolera gibi siddetli ishal ile seyreden tablolarda su kaybi belirtileri ile olusuyor. Süt ve süt ürünleri, kremali yiyecekleri, tavuk mamülleri diger kümes hayvanlarinin etleri ile hazirlanan yiyecekler, mayonezli, yumurtali yiyecekler, pisirilip uygun kosullarda saklanmayan etler, deniz ürünleri, bozulma riski yüksek yiyeceklerdir."
Neler yapilmali?
Besinlerin henüz çig oldugu dönemde hijyen kurallarina siki bir biçimde uyulmasi enfeksiyon önlenmesinde alinacak en etkili önlem olarak kabul ediliyor. Bunlarin yanisira canli hayvanlarin hastaliklardan korunmasi, hasta ya da tasiyici hayvanlarin yok edilmesi, insanlar için toksik düzeylere ulasabilen ilaçlarin hayvanlara verilmemesi, kesim islemlerinin yapildigi yerlerin de temiz olmasi gerekiyor.
Pismis besinlerin yeteri kadar soguk olan dolaplarda saklanmadan tekrar tekrar isitilarak yenmesinin de, kalabalik kitlelerin besin zehirlenmesindeki en önemli neden oldugunu vurgulayan Dr. Kutbay, "Salmonellesis kaynagi olabilen yumurtalar, 3 hafta içinde tüketilmeli, satis yerlerinde 20 derecede, evlerde 8 derecenin altinda saklanmalidir. 10 dakika süreyle besin maddelerinin kaynatilmasi, (50-55 derece) parazitleri ve bakteriyel patojenlerin çogunu öldürür" diye konusuyor.
Tedavi nasil yapiliyor?
Besin zehirlenmelerinin tedavisinde sivi ve elektrolit kayiplarinin yerine konmasi temel prensip olarak kabul ediliyor. Agizdan dehidratasyon tedavisi ile kaybedilen sivinin yerine konulmaya çalisildigini belirten Dr. Sadiye Yücel Kutbay, söyle devam ediyor:"Sayet bulanti, kusma, siddetli ise sivi kaybi bulgulari mevcut ise parenteral sivi tedavi uygulanir. Ishal tablosunda agizdan beslenme kesilmemelidir. Spazmotik ilaçlarin ishal tedavisinde yeri yoktur. Özellikle invaziv bakterilerin neden oldugu tablolarda barsak hareketlerini azaltarak infeksiyonun yayilmasina yol açabilir. Klinik bulgular ile düsünülen bakteriyel enfeksiyona uygun antibiyotik tedavisine baslanir. Baslangiçta yapilan diski kültürleri ile tabloya yol açan bakteri tanisinin konulmasi mümkün olabilir. Her besin zehirlenmesinde antibiyotik etkili degildir. Besin zehirlenmelerin seyri iyi bir destekleyici tedavi ve uygun antibiyotiklerle oldukça iyidir ve genellikle komplikasyona yol açmazlar."
Bakteri türü Kuluçka süresi Belirtileri Bulastigi besinler
Stafilacocous aureus 2-4 saat kusma, karin agrisi, ishal, dondurma, krema, mayonez, patates salatasi Basillus Cereus 1-6 saat karin agrisi ve kusma tahildan yapilan yemekler pilav ve süt ürünleri Clostridrum perfingens Tip A 8-14 saat kramp seklinde karin agrisi, ishal, pisirilip saklanmis etler nadir olarak ates ve kusma Vibrio parahaemolyticms 12-24 saat ishal ve karin agrisi deniz ürünleri Compylobacter feyuni 1-7 gün ates, asiri gaz, ishal, karin agrisi süt, dondurma ve kontamine besinler Versinia enterosolitica 1-7 gün ates, kanli ishal, karin agrisi süt, dondurma ve kontamine sular Salmonella infeksiyonlari 6-48 saat karin agrisi, ates ve ishal süt, süt ürünleri ve yumurta Shigella türleri 24-72 saat karin agrisi, ates, kanli mukuslu ishal kontamine su ve besinler E. Coli tipleri tiplerine göre siddetli ishal karin agrisi, kontamine su ve yiyecekler kuluçka süresi degisir ates, bazen kanli ishal,Kolera 24-72 saat siddetli ishal ve dehitratasyon kontamine su ve besinler Clostridum batinilum 12-72 saat görme bozuklugu, yutma güçlügü, ev konserveleri.
|
